De gemeenteraadsfractie van Progressief Beek maakt zich ernstig zorgen over de toekomst van het democratisch stelsel in Nederland. In een ingezonden brief naar Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad geven Herman van Rens (fractievoorzitter), Josee Sobczak-Wehrung en Charles Willems hun mening.
“De vereniging van raadsleden ‘Raadslid Nu’ presenteerde de uitslagen van een enquête onder gemeenteraadsleden over samenwerking tussen gemeenten. Een meerderheid van de ondervraagden is (terecht) van mening dat zij minder grip hebben op het gemeentelijk beleid, wanneer taken worden uitgevoerd in samenwerking met andere gemeenten. Tussen kleinschalige projecten binnen één gemeente en projecten die spelen op provinciaal vlak bevindt zich kennelijk een beleidsterrein dat zich grotendeels onttrekt aan democratische controle door gekozen volksvertegenwoordigers. Sommigen vinden hierin een argument om toch maar liever te kiezen voor herindeling tot grote bestuurskrachtige gemeenten.
Veel taken kunnen niet meer worden uitgevoerd door kleine gemeenten alleen. Die missen hiervoor de kennis en de mankracht. Dat gold al langer voor zaken als brandweer, politie en GGD. Daar komen nu een groot aantal opgaven op sociaal gebied bij: de jeugdzorg, de WMO en de participatiewet, taken die binnenkort van het rijk overgaan naar gemeenten. Het lijkt dan ook een ‘duivels dilemma’. Gemeenten die kiezen voor samenvoeging krijgen daardoor een omvang die het voor volksvertegenwoordigers moeilijk maakt in nauw contact te blijven met de burgers. In gemeenten die ervoor kiezen als kleine bestuurseenheden te blijven voortbestaan, verliezen de gekozen volksvertegenwoordigers invloed op belangrijke besluiten. In beide situaties is er sprake van een uitholling van de democratie zelf.
Dit probleem speelt ook in de Westelijke Mijnstreek. De kleine gemeenten Beek, Stein en Schinnen werken samen met de centrumgemeente Sittard-Geleen. Veel belangrijke besluiten worden voorbereid in samenwerkingverbanden, de ‘gemeenschappelijke regelingen’. Alle voorstellen moeten vervolgens door de gemeenteraden van de deelnemende gemeenten afzonderlijk worden goedgekeurd. Theoretisch kunnen ze ook worden verworpen of veranderd door één of meer van de raden, maar in de praktijk moet je wel van zeer goeden huize komen om nog invloed te kunnen uitoefenen op het voorgelegde voorstel. Zelf hebben wij in het verleden geprobeerd om vanuit de gemeenteraad van Beek invloed uit te oefenen op belangrijke zaken die in samenwerking worden uitgevoerd. Het betrof terreinen waarop wij onszelf deskundig achten en waarmee wij grote affiniteit hebben, zoals het beleid van de GGD en de gezamenlijke aanbesteding van de huishoudelijke hulp. Deze pogingen zijn niet of nauwelijks gelukt: het was duwen tegen een molensteen.
Is er een mogelijkheid om dit ‘democratisch tekort’ op te lossen? Wij denken dat die er is, en nog wel vrij eenvoudig ook. Democratische besluiten kunnen worden genomen op niveau van de gemeente of op niveau van de provincie. Daartussen bestaat volgens de wet geen bestuurslaag: het is niet mogelijk binnen een samenwerkingsverband zoals de Westelijke Mijnstreek door volksvertegenwoordigers te laten stemmen over voorstellen. Stemmen en besluiten nemen is voorbehouden aan gemeenteraden. Maar niemand kan raadsleden verhinderen om samen te vergaderen en te overleggen. De meeste gemeenteraden vergaderen ongeveer tien keer per jaar in de raadszaal in het eigen gemeentehuis. Waarom zouden de raadsleden van de vier gemeenten van de Westelijke Mijnstreek niet bijvoorbeeld drie keer per jaar samen vergaderen, bijvoorbeeld in het gemeentehuis in Geleen? In deze vergaderingen zou kunnen worden gedebatteerd over gezamenlijke taken. Raadsleden van verwante politieke kleur uit verschillende gemeenten zouden kunnen samenwerken, één gemeenschappelijke woordvoerder aanwijzen in het debat en samen eventuele moties en amendementen voorbereiden. Na het debat zouden de vier raden elk in één hoek van de raadszaal, en onder leiding van hun eigen burgemeester, stemmen over de voorstellen. Op die manier is er democratisch gedebatteerd en tegelijk voldaan aan de wettelijk plicht tot besluitvorming binnen een gekozen gemeenteraad. Samenwerking kost dan wel energie, maar geen democratie.”
Herman van Rens, Josee Sobczak-Wehrung en Charles Willems